Kwestie medyczne należą do jednych z najbardziej skomplikowanych. Nic więc dziwnego, że w polskim prawie nie odnajdziemy żadnego kodeksu, który by regulował tę materię w całkowity i wyczerpujący sposób. Tak naprawdę prawo medyczne jest zbiorem szeregu różnych ustaw i rozporządzeń, które odnoszą się do różnych kwestii związanych z medycyną akademicką.

Lista ustaw w prawie medycznym

Prawo medyczne jest zbiorem wielu aktów prawnych, na czele z Konstytucją RP. Zgodnie z treścią art. 68 ustawy zasadniczej, każdy ma prawo do ochrony zdrowia. Obywatelom, niezależnie od ich sytuacji materialnej, władze publiczne zapewniają równy dostęp do świadczeń opieki zdrowotnej finansowanej ze środków publicznych. Warunki i zakres udzielania świadczeń określa ustawa. Władze publiczne są obowiązane do zapewnienia szczególnej opieki zdrowotnej dzieciom, kobietom ciężarnym, osobom niepełnosprawnym i osobom w podeszłym wieku. Władze publiczne są obowiązane do zwalczania chorób epidemicznych i zapobiegania negatywnym dla zdrowia skutkom degradacji środowiska. Władze publiczne popierają rozwój kultury fizycznej, zwłaszcza wśród dzieci i młodzieży.

Polski system prawny to jednak nie tylko Konstytucja, ale szereg wielu innych równie ważnych aktów prawnych. Prawo medyczne jest regulowane przez:

• ustawę o działalności leczniczej,
• ustawę o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych,
• ustawę o podstawowej opiece zdrowotnej,
• ustawę o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta,
• ustawę o lecznictwie uzdrowiskowym, uzdrowiskach i obszarach ochrony uzdrowiskowej oraz gminach uzdrowiskowych,
• ustawę o refundacji leków, środków spożywczych specjalnego przeznaczenia żywieniowego oraz wyrobów medycznych,
• ustawę o zawodach lekarza i lekarza dentysty,
• ustawę o izbach lekarskich,
• ustawę o zawodach pielęgniarki i położnej,
• ustawę o samorządzie pielęgniarek i położnych,
• ustawę o zawodzie fizjoterapeuty,
• ustawę – Prawo farmaceutyczne,
• ustawę o izbach aptekarskich,
• ustawę o zawodzie farmaceuty,
• ustawę o wyrobach medycznych,
• ustawę o Urzędzie Rejestracji Produktów Leczniczych, Wyrobów Medycznych i Produktów Biobójczych,
• ustawę Przepisy wprowadzające ustawę – Prawo farmaceutyczne, ustawę o wyrobach medycznych oraz ustawę o Urzędzie Rejestracji Produktów Leczniczych, Wyrobów Medycznych i Produktów Biobójczych,
• ustawę o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi,
• ustawę o Państwowej Inspekcji Sanitarnej,
• ustawę o ochronie zdrowia psychicznego,
• ustawę o postępowaniu wobec osób z zaburzeniami psychicznymi stwarzających zagrożenie życia, zdrowia lub wolności seksualnej innych osób,
• ustawę o leczeniu niepłodności,
• ustawę o pobieraniu, przechowywaniu i przeszczepianiu komórek, tkanek i narządów,
• ustawę o zdrowiu publicznym,
• ustawę o zawodzie psychologa i samorządzie zawodowym psychologów.

Prawo medyczne a działalność lecznicza

Zgodnie z obowiązującym prawem przez działalność leczniczą powinniśmy rozumieć działalność polegającą na udzielaniu świadczeń zdrowotnych. Świadczenia te mogą być udzielane za pośrednictwem systemów teleinformatycznych lub systemów łączności. Działalność lecznicza może również polegać na:

• promocji zdrowia lub
• realizacji zadań dydaktycznych i badawczych w powiązaniu z udzielaniem świadczeń zdrowotnych i promocją zdrowia, w tym wdrażaniem nowych technologii medycznych oraz metod leczenia.

Co ważne działalność lecznicza może być wykonywana także za pośrednictwem systemów teleinformatycznych lub systemów łączności.

W ramach struktury organizacyjnej podmiotu leczniczego może zostać wydzielona jednostka organizacyjna, w celu udzielania świadczeń zdrowotnych mieszkańcom domów pomocy społecznej, wychowankom regionalnych placówek opiekuńczo-terapeutycznych lub interwencyjnych ośrodków preadopcyjnych, zlokalizowana na terenie tych podmiotów.

Obowiązująca od 1 lipca 2011 r. ustawa z 15 kwietnia 2011 r. o działalności leczniczej nie zna już pojęcia „niepubliczny zakład opieki zdrowotnej”. W stosunku do podmiotu prowadzącego działalność leczniczą polegającą na udzielaniu świadczeń zdrowotnych posługuje się pojęciem „podmiotu leczniczego”. Ustawa wymienia kilka kategorii podmiotów leczniczych, różniących się od siebie istotnie pod względem charakteru prawnego i zasadami finansowania, m.in.: przedsiębiorców w rozumieniu ustawy z 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej, samodzielne publiczne zakłady opieki zdrowotnej, jednostki budżetowe. Zbędne wydaje się uzasadnianie, że to, co znacząco różni publiczne ZOZ-y od innych podmiotów leczniczych, w tym od dawnych ZOZ-ów niepublicznych i jest zarazem cechą istotną z punktu widzenia określenia zasad korzystania z dofinansowania ze środków publicznych, dotyczy ich ustroju finansowego (samodzielności finansowej). Samodzielne publiczne ZOZ-y należą do sektora finansów publicznych i w konsekwencji wszystkie ich przychody są środkami publicznymi. Dlatego źródła finansowania samodzielnych publicznych ZOZ-ów podlegają ustawowej reglamentacji w odróżnieniu od źródeł finansowania innych podmiotów leczniczych. Można dodać, że ustawa z dnia 30 sierpnia 1991 r. o zakładach opieki zdrowotnej również wyraźnie różnicowała sytuację finansową samodzielnych publicznych ZOZ-ów i ZOZ-ów niepublicznych, określając jedynie źródła finansowania samodzielnych publicznych ZOZ-ów. Ustawa z 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych zobowiązuje Narodowy Fundusz Zdrowia do zapewnienia równego traktowania wszystkich świadczeniodawców ubiegających się o zawarcie umowy o udzielanie świadczeń opieki zdrowotnej i do prowadzenia postępowania w tych sprawach w sposób gwarantujący zachowanie uczciwej konkurencji.