Popełnienie błędu medycznego wiąże się z odpowiedzialnością osoby, która doprowadziła do jego powstania. W zdecydowanej większości przypadków winę za takie zdarzenie ponoszą lekarze i pielęgniarki. Obecne przepisy wyraźnie wskazują co zrobić, gdy lekarz popełni błąd i jakie uprawnienia przysługują wówczas poszkodowanemu pacjentowi.

Błąd medyczny

Błąd popełniony przez lekarza określany jest jako błąd medyczny lub błąd w sztuce lekarskiej. W praktyce może on polegać zarówno na działaniu, jak i zaniechaniu, które doprowadziły do pogorszenia stanu zdrowia pacjenta, a niekiedy także i pozbawił go życia.

Na chwilę obecną możemy wyróżnić 4 rodzaje błędów medycznych:

• błąd decyzyjny – klasyczny błąd diagnostyczny i terapeutyczny jest popełniany przez lekarzy nieprawidłowo diagnozujących i nieadekwatnie do stwierdzonego stanu klinicznego leczonego pacjenta,
• błąd wykonawczy – nieprawidłowa realizacja procedury medycznej przez uprawnionego pracownika: lekarza, położną, pielęgniarkę lub technika,
• błąd organizacyjny – dotyczy osób organizujących świadczenia zdrowotne (kadra kierownicza i zarządzająca w podmiotach świadczących usługi medyczne), np. w postaci niewłaściwego zaplanowania obsady dyżurów,
• błąd opiniodawczy – wydawanie orzeczeń lekarskich i opinii niezgodne z zasadami aktualnej wiedzy i doktryną opiniodawczą.

Co ciekawe ustawa o izbach lekarskich nie posługuje się w ogóle pojęciem błędu medycznego, choć zawiera w sobie przepisy regulujące postępowanie w przedmiocie odpowiedzialności zawodowej obwinionego lekarza przed okręgowym sądem lekarskim właściwej okręgowej izby lekarskiej.

Do najczęściej pojawiających się błędów lekarskich zaliczamy:

• nieprawidłową ocenę symptomów schorzenia,
• niewykonanie niezbędnych lub dodatkowych badań pomimo obiektywnego istnienia takiej możliwości,
• błędnie zastosowaną terapię lekową,
• podjęcie się leczenia przy braku kompetencji lub braku niezbędnego sprzętu,
• nieprzeprowadzenie zabiegu medycznego w odpowiednim czasie;
• błąd w identyfikacji chorego.

Według Sądu Najwyższego, błędem w sztuce lekarskiej jest czynność (zaniechanie) lekarza w zakresie diagnozy i terapii, niezgodna z nauką medycyny w zakresie dla lekarza dostępnym. Zaniedbania lekarza w zakresie obowiązków otoczenia chorego opieką oraz w zakresie organizacji bezpieczeństwa higieny i opieki nad chorym nie są błędem w sztuce lekarskiej (wyrok SN z dnia 1 kwietnia 1955 r., sygn. akt IV CR 39/45).

Odpowiedzialność cywilna za błąd medyczny

Pierwszy rodzaj odpowiedzialności lekarskiej za popełniony błąd wiąże się z prawem pacjenta lub jego najbliższej rodziny do żądania zapłaty stosownego odszkodowania lub zadośćuczynienia. Jeśli lekarz przyznaje się do błędu, uzyskanie pieniędzy będzie możliwe bez potrzeby wdawania się w spór sądowy. W praktyce takie sytuacje należą niestety do rzadkości i pacjent lub jego rodzina muszą wystąpić z oficjalnym pozwem o zapłatę odszkodowania lub zadośćuczynienia za doznane krzywdy. Pamiętajmy, że możliwe jest dochodzenie tych dwóch roszczeń jednocześnie – to pacjent lub jego najbliżsi ustalają jak wysoka ma być kwota, która będzie rekompensatą za popełniony przez lekarza błąd.

Odpowiedzialność karna za błąd medyczny

Odpowiedzialność cywilna lekarza, który dopuścił się błędu medycznego nie jest jedyną konsekwencją, która może go dotknąć. Zgodnie bowiem z treścią art. 160 Kodeksu karnego, kto naraża człowieka na bezpośrednie niebezpieczeństwo utraty życia albo ciężkiego uszczerbku na zdrowiu, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3. Jeżeli na sprawcy ciąży obowiązek opieki nad osobą narażoną na niebezpieczeństwo, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5. Jeżeli sprawca omawianego czynu działa nieumyślnie, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku. Pamiętajmy jednak, że nie podlega karze za omawianej przestępstwo sprawca, który dobrowolnie uchylił grożące niebezpieczeństwo.

Przestępstwo narażenia na niebezpieczeństwo utraty życia lub ciężkiego uszczerbku na zdrowiu przez lekarza z art. 160 § 2 i 3 KK jest przestępstwem nieumyślnym. Dla przyjęcia odpowiedzialności karnej lekarza za błąd diagnostyczny prowadzący do narażenia, o którym mowa w art. 160 § 2 i 3 KK, niezbędne jest nie tylko powstanie zmiany w świecie zewnętrznym, tj. w realiach niniejszej sprawy stwierdzenie wystąpienia błędu diagnostycznego, ale istnienie związku przyczynowo-skutkowego, między owym błędem a stanem narażenia, a wreszcie przypisywalność odnoszona do konkretnej osoby

W przypadku, gdy wskutek błędu medycznego doszło do śmierci pacjenta, w grę może wchodzić odpowiedzialność na podstawie innego przepisu karnego. Chodzi tutaj oczywiście o art. 155 KK, zgodnie z którym kto nieumyślnie powoduje śmierć człowieka, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5.